لطفا صبر کنید ...
عوامل مؤثر بر بروز يا تشديد سيلاب در رودخانه
-شيب رودخانه: از عوامل مهمي است كه روي دبي رودخانه اثر مي‌گذارد: بررسيهاي متعدد نشان مي‌دهد كه شيب رودخانه به دليل فراهم بودن شرايط فرسايش، انتقال مواد و رسوبگذاري اثر قابل توجهي در وقوع سيلابها دارد.توپوگرافي، شيب رودخانه و مقدار بارندگي سه مشخصه مهم در ايجاد سيلاب معرفي شده‌اند.بررسيهاي انجام شده در يكي از حوضه‌هاي رودخانه پنسيلوانيا، بـيانگر اين واقــعيت است كه دلــيل وقــوع سـيل در آن منطقه، شيب زياد و مقدار فراوان باركف رودخانه بوده است
-ابعاد هندسي رودخانه: از ويژگيهاي مهم ديگر است كه نقش تعيين كننده‌اي در وقوع سيلاب دارد.دو تيپ كلي رودخانه يعني رودخانه با بستر سنگي (Bedrock) و رودخانه با بستر آبرفتي (Alluvial) را مي‌توان تشخيص داد كه جريان آب و رسوب در آنها كاملاً متفاوت است اين اختلاف كه عمد تا در اثر تفاوت در مكانيسم انتقال رسوب است، شكل رودخانه و اثرات بعدي آن را در وقوع سيلاب سبب مي‌شود.
رودخانه‌هاي با بستر سنگي معمولاً عميق و باريك بوده و در مواقع سيلابي جرياني با عمق و سرعت زياد دارند و قادرند حتي در بسترهاي سنگي موجبات فرسايش كناري و كف را فراهم نموده و باعث انتقال مواد درشت دانه بسمت پايين دست شوند به دليل رسوبگذاري دربازه‌هاي پاييني و سيلاب دشت‌ها، تغييرات قابل توجهي در مرفولوژي رودخانه و سطح تر از آنها بوجود مي‌آيد كه منجر به طغيان جريان از بستر و ايجاد سيل مي‌گردد.
در رودخانه‌هاي با بستر سنگي چنانچه دبي جريان زياد شود، عمق و سرعت نيز افزايش مي‌يابد و در نتيجه نرخ انتقال باركف فزوني مي‌گيرد.اين عمل تحت تاثير جريان متلاطم است كه سبب تخريب بستر و ايجاد بي‌نظمي‌هايي در بستر و كف مي‌شود.به دليل همين جريان متلاطم، جريان سيلابي در اين گونه رودخانه‌ها قادر به انتقال و حمل مواد درشت‌تر بصورت معلق و يا جهشي تا مسافت زياد مي‌باشد.حجم زياد بار كف كه در مواقع سيلابهاي عظيم به پايين دست و سيلا بدشت‌ها منتقل مي‌گردد بصورت جزاير رسوبي در بسترهاي باز آبرفتي بر جاي مي‌ماند كه در جريانهاي بعدي سبب طغيان رودخانه و گسترش‌سيلاب در منطقه مي‌گردد.
-تغيير وضعيت هيدروليكي رودخانه: در مواردي مي‌تواند منجر به ايجاد سيل گردد. زيرا ظرفيت انتقال جريان در يك رودخانه كه متاثر از ويژگيهاي مرفولوژيكي و هيدروليكي است مي‌بايست براي انتقال سيلابهاي احتمالي در يك حد بهينه‌اي باقي بماند هر گونه بي توجهي به اصول هيدروليكي كه منجر به كاهش ظرفيت انتقال منجر به كاهش ظرفيت انتقال جريان رودخانه گردد، مي‌تواند موجب بروز سيلاب و يا تشديد آن گردد.طراحي نا مناسب نوع پل‌ها و آبگذرها و ساير سازه‌هاي هيدروليكي از جمله اين موارد هستند. بكارگيري روشهاي مختلف مناسب رونديابي سيلاب طراحي در طرحهاي آبي يكي از ضرورياتي است كه موجب بهينه سازي ابعاد سازه مي‌گردد.
-برداشت غير اصولي مصالح رودخانه‌اي و اصولاً هرگونه دخل و تصرف در بستر رودخانه، موجبات تغيير مرفولوژي رودخانه را بهمراه دارد كه اغلب پيامدهاي نا مناسب و پيش بيني نشده‌اي را به خصوص د ر انحراف مسير جريان طبيعي ايجاد كرده و باعث گسترش سيلاب مي‌شوند.
-تجاوز به حريم رودخانه‌ها به هر شكل بروز و يا تشديد سيلاب را بهمراه دارد. معمولاً بستر رودخانه تحت تاثير عوامل متعددي همواره از نظر ابعاد، شكل و الگو در تغيير و تحول است. ويژگيهاي جريان از نظر ميزان دبي، تداوم و شدت تغييرات آن از عوامل مهم در شكل دادن بستر رودخانه مي‌باشند.رودخانه‌هايي كه متاثر از رژيم سيلابي شديد و با تغييرپذيري زياد همراهند، شرايط متفاوتي نسبت به رودخانه‌هاي با رژيم يكنواخت دارند.رودخانه‌هاي فصلي و سيلابي حساسيت بيشتري به تغيير و تحول دارند.در اثر وقوع سيلابهاي برزگ و استثنايي مقطع رودخانه به شدت عريض و احتمالاً عميق مي‌گردد ولي متعاقب آن با سيلابهاي كوچكتر به تدريج در اثر رسوبگذاري متناوب، عرض بستر محدود مي‌گردد. عدم توجه به روند تغييرات فوق الذكر و فراواني وقوع سيلابهاي با تناوب مختلف و دبي‌هاي متفاوت كه نياز به ابعاد مناسبي از بستر براي عبور دارند. در بسياري از موارد سيلابهاي شديدي را باعث گرديده‌اند. افزون بر عدم رعايت حريم رودخانه‌ها و سيل‌ها، نوع كاربري اراضي حاشيه رودخانه كه حتي خارج از محدوده حريم قانوني هستند در تشديد سيل موثر مي‌باشند.
کلمات کلیدی
