کشت بدون خاک گلهاي آپارتماني و سبزيجات در منازل  و محيط هاي اداري

 

الف- نحوه کاشت: کاشت گياه به چند صورت بذر، غده، ريشه، نهال و قلمه صورت مي کيرد. براي اين منظور ابتدا محل بستر کشت را که از پرليت و يا ماسه و يا تواما پر شده با محلول غذايي بسيار رقيق و حتي با آب تنها کاملا خيس نموده آنگاه بذر را کاشته و روي آنها با همان مواد مصنوعي بستر 2 تا 3 سانتيمتر پوشانده مي شود. اگر قرار است غده، ريشه، نهال يا قلمه کاشته شود محل آنها را کمي گود کرده تا براحتي در جاي خود مستقر شود. آنگاه اطراف آن بميزان 2 تا 3 سانتيمتر از مواد مصنوعي بستر پر مي گردد. براي آبياري بذر و يا نهالهاي کاشته شده گلها مي توان چند روزي آنها را تا استقرار کامل با آب تنها آبياري نمود و همين شيوه را ميتوان براي کاشت بذر و نهال سبزيجات بکار بست، با اين تفاوت که با شروع رشد رويشي آنها بخصوص در مورد گياهان نور پسند بايستي آوند کشت را در محلي مستقر نمود که از نظر تابش نور مشکلي نداشته باشد و حداقل نور مورد نياز روزانه به گياهان کاشته شده بتابد يا از نور مصنوعي استفاده گردد. در صورتيکه براي اغلب گلهاي آپارتماني بعلت عدم نياز به نور مستقيم خورشيد آوند کشت را مي توان در سايه و هر نقطه مناسب از منزل نگهداري نمود.

 

براي تهيه انواع نشاء چون بصورت متراکم تهيه مي گردد لازم است مسير کاشت پيوسته و فواصل بين رديف هاي کشت نيز کوتاهتر باشد. همچنين بستر ها را مي توان بصورت ناوداني و به عرض و عمق 5 تا 10 سانتيمتر و طول دلخواه تهيه و فضاي آنها را از پشم سنگ مخصوص کشت هيدروپنيک پر نمود، آنگاه بذر کاري کرد.همچنين مي توان از مکعبهاي فشرده شده پشم سنگ استفاده نمود که در اين حالت در زمان انتقال نشاء مکعب ها همراه نشاء منتقل مي گردند.

 

اينگونه مکعبها کوچک قابل جايگذاري در بستر هاي کاشت اصلي مي باشند ولي از همين مکعب هاي پشم سنگ نوع بزرگتر و فشرده تر تهيه شده اند که اطراف و کف آنها با لفافهايي پوشيده شده و به عنوان بستر اصلي تا پايان رشد گياه به تنهايي باقي مي مانند.

 

ب- عمليات داشت:

 

1-تنظيم دور آبياري: براي جذب عناصر غذايي توسط گياه محيط ريشه بايستي هميشه مرطوب بوده و اين رطوبت با مواد غذايي مورد نياز گياه همراه باشد. در اينصورت جمع آب و مواد غذايي بصورت محلول غذايي تهيه شده و به محيط ريشه ها منتقل مي گردد. اينکه اين محلول غذايي در چه دفعاتي به محيط ريشه برسد بستگي به روش تهيه بستر دارد.

 

در سيستم N.F.T محيط ريشه خالي و اطراف آن را صرفا هوا فرا گرفته و محلول غذايي همراه با اکسيژن لازم به عمق 3 تا 5 ميليمتر بطور مرتب از ناحيه انتهاي ريشه ها عبور مي کند در اين روش چون نياز به جريان دائم محلول غذايي هست و مراقبت هاي مکرر و  هوا دهي ريشه ها ضروري مي باشد، براي استفاده در منازل مناسب نبوده توصيه نمي گردد. براي کاهش زمان آبياري و سر کشي ها و مراقبت هاي مکرر و اينکه بتوان آبياري را دوره اي کرد و بوسيله دستگاه فرمان سيستم محلول رساني را هوشمند نمود داخل بستر هاي کشت را از مواد مصنوعي (نگهدارنده) پر نموده و پس از کاشت گياه آبياري انجام مي گيرد، مواد مصنوعي محلولهاي غذايي را در خود جذب نمود و آنگاه بتدريج در اختيار ريشه قرار مي دهند. در نتيجه تا زمان وجود رطوبت در محيط ريشه نيازي به آبياري نمي باشد.

 

براي تنظيم دوره آبياري در اين روش ابتدا قبل از کاشت گياه محيط ريشه ها را کاملا مرطوب نمود، آنگاه دور آبياري بشرح زير تنظيم مي گردد:

 

       برنامه شبکه آبرساني را براي دو تا سه نوبت در روز و براي مدت يک تا سه نوبت در روز و براي مدت يک تا دو دقيقه به دستگاه فرمان  منتقل نموده تا زماني که بذور کاشته شده سبز گردد و يا نهالها و قلمه ها ريشه نمايد، آنگاه برنامه آبياري را مطابق با مراحل رشد گياه که نياز به محلول غذايي آن کم کم افزايش مي يابد بتدريج به 2 تا 5 دقيقه در هر نوبت افزايش داده و دور آبياري نيز از 3 تا 4 نوبت در روز منظور مي گردد. اين تغييرات معمولا براي سبزيجات هر دو تا سه هفته يکبار لازم است انجام گردد در صورتيکه براي پرورش گلها اين تغييرات خيلي مورد نياز نمي باشد.

 

براي تنظيم دور آبياري عوامل ديگري نيز موثر است که در مبحث ميزان مصرف محلولهاي غذايي بدان اشاره گرديد. نکته قابل ذکر در طول دوره آبياري تجمع نمکها در محيط ريشه است که در اثر آن بتدريج EC محيط افزايش مي يابد که با آب شويي رفع خواهد شد. البته هرچه دور آبياري کوتاهتر و تعداد دفعات آن بيشتر شود تجمع نمک ها در محيط ريشه کمتر و EC محيط نيز بکندي افزايش مي يابد. همچنين هر چه مسير هاي کاشت اعم از لوله يا نيم لوله يا ناوداني طولاني تر باشد طبعا مواد پر شده داخل آنها زيادتر مي شود که در اين حالت نياز به افزايش زمان آبياري مي باشد.

 

2- تنظيم شرايط اقليمي: چنانچه محل نگهداري آوند کشت در فضاي مسکوني و يا اداري باشد طبيعي است که اين فضاها از نظر دما و رطوبت مطابق با نياز انسانها است که خوشبختانه با نياز پرورش گلها و برخي سبزيجات و توليد نشاء نيز تطابق دارد، لذا از اين بابت مشکل چنداني وجود نخواهد داشت مگر تامين نور که بيشتر براي کاشت سبزيجات و توليد نشاء مورد نياز است. که در اين رابطه بايد از هر امکان تابش نور در فضاي محل استقرار آوند کشت استفاده کرد.

 

1-2.دما: معمولا دماي ايده آل محيط گياهان بين 20 ال 25 درجه سانتي گراد مي باشد. اگر اين دما حداکثر 5 درجه کمتر يا بيشتر بشود مشکلي براي رشد گياهي ايجاد نخواهد کرد، زيرا با توجه به دماي ايده آل مورد نياز گياهان ملاحضه مي شود که اين ميزان دما براي اغلب گياهان بالاخص گياهان مورد نظر مناسب مي باشد و ايجاد سيستم حرارتي در زمستان و يا سيستم خنک کنندگي در تابستان بطور اختصاصي براي پرورش گياهان آوند کشت در منزل ضرورتي ندارد، ضمن اينکه دماي موجود علاوه بر تامين نياز دمايي فضاي اندام هاي هوايي گياهان کاشته شده دماي مناسب براي محلول غذايي و محيط ريشه ها را نيز تامين مي نمايد.

 

2-2.نور:بسياري از گلهاي آپارتماني نياز چنداني به نور مستقيم آفتاب نداشته و در نور غير مستقيم بخوبي پرورش سبزيجات و يا توليد نشاء هاي مرغوب حتما به نور خورشيد نياز مي باشد. در اين رابطه مي توان از فضاي نورگير ها و يا تابش نورهاي پشت پنجره ها و يا فضاي تراسهاي منازل آپارتماني استفاده نمود. ولي در صورتي که الزام به توليد در فضاي مسقف آپارتماني يا محيطهاي مشابه مي باشد مي توان با علم به نور مورد نياز گل يا سبزيجات کاشته شده لامپهاي مخصوص ايجاد نور مصنوعي تهيه و در بالاي فضاي کشت شده با استفاده از تکيه گاه مناسب تعبيه نمود و به اندازه مورد نياز آنها را روشن نمود.

 

براي کاهش نور اضافي در محلولهايي که نور مستقيم و اضافي وجود دارد مي توان با استفاده از نايلونهاي UV دار و يا فايبر گلاس ميزان عبور نور آفتاب را کاهش داد.

 

3-2. رطوبت و تهويه: رطوبت موجود در فضاي مسکوني معمولا بيش از 50% حجمي مي باشد که اگر چه اين ميزان کافي نيست ولي رطوبت قابل استفاده و مناسبي براي اکثر گلها و سبزيجات مي باشد.

 

در زمينه تهويه براي پرورش گياهان گلخانه اي اگر چه هدف خنک نمودن محيط و همچنين تامين CO2 لازم و يا کاهش رطوبت قابل استفاده و مناسبي براي اکثر گلها و سبزيجات مي باشد.

 

در زمينه تهويه براي پرورش گياهان گلخانه اي اگر چه هدف خنک نمودن محيط  و همچنين تامين CO2 لازم و يا کاهش رطوبت اضافي مي باشد ولي همانطور که اشاره شد در محيطهاي مسکوني و يا اداري همه اين عوامل بميزان مناسبي فراهم مي باشد لذا تهويه خاصي براي گلهاي آپارتماني مورد نياز نمي باشد. مگر براي گياهاني که نور پسند مي باشند و نياز به تهويه بيشتري دارند.

 

ج-برداشت:

 

1- برداشت سبزيجات: معمولا سبزيجات کشت شده را از نظر برداشت مي توان به دو دسته تقسيم بندي نمود يک دسته از سبزيجات که مي توانند چندين بار برداشت شوند مثل تره و يا نعناع که مي توان آنها را با تراکم بيشتر کاشته و فقط به اندازه نياز روزانه برداشت نمود تا اينکه با آخرين برداشت، قسمت برداشت شده اوليه آماده مصرف مجدد مي گردد.

 

در کاشت صيفي جات مثل گوجه فرنگي به تدريج و در طول سال ميوه از آن برداشت مي گردد.چنانچه بوته ها نياز به قيم و يا داربست نمودن داشته باشند با استفاده از اهرمهاي که دربالاي بوته نصب شده است بوته ها نصب شده است بوته ها داربست مي شوند ضمن اينکه لامپ مخصوص ايجاد نور مصنوعي نيز در بالاي بوته ها به اهرم مربوطه نصب گرديده است.

 

در کاشت سبزيجاتي که براي يک نوبت برداشت مي گردند مثل تربچه و ريحان ميتوان به طور متوسط به ازاء يک تا دو ماه يک بار کاشت و برداشت نمود ومجددا اقدام به تکرار کاشت و يا سبزيجات ديگر نمود.

 

2- برداشت نشاء:چنانچه کاشت نشاء انجام گرفته باشد، برداشت نشاءها مي تواند يکجا و يا بر حسب نياز طي چن نوبت و با فاصله زماني کوتاه همه آنها برداشت شود. بسته به نوع بستر ممکن است ريشه نشاء از مواد مصنوعي جدا شود و يا همراه مواد بستر مثل مکعبهاي پشم سنگ منتقل شوند که البته انتخاب نحوه برداشت نشاء به ميزان حساسيت گياه(به جدايي ريشه از مواد مصنوعي يا قطع ريشه ها) نيز بستگي دارد

 

3- گلهاي پرورشي: گلهاي کاشته شده در آوند کشت و نگهداري آنها در آپارتمانها و يا فضاي اداري اغلب جنبه تزئيني داشته و نيازي به برداشت ندارد. در مواردي ممکن است از گلهاي کاشته شده قلمه يا نهال و يا پياز هاي تکثير شده نيز برداشت شود. ولي اگر هدف از نگهداري آوند کشت پرورش گلها بصورت اقتصادي و تجاري باشد و قرار است آئند کشت را بعنوان محلي براي تکثير گلها به شيوه هاي گوناگون از جمله استفاده از گل بريده آن منظور نمود.مي توان در نواحي مسکوني اجراي آوند کشت را باسطح کمتري نزديک به 20 تا 50متر مربع براي استفاده از گلهاي شاخه بريده آن در وضعيت تجار انجام داد حتي براي تنوع بيشتر در تعدد کشت گلها و يا انواع گياهان ديگر مثل گياهان آبزي که به صورت آکواريومي پرورش مي يابد مي توان آوند کشتهايي در دو يا سه طبقه تهيه و يا به صورت پلکاني آنها را مستقر نمود.

 

در مواردي که در اماکن مسکوني فضاي مناسبي وجود نداشته باشد حتي مي توان با استفاده از يک يا چند گلدان به صورت تک واحدي به پرورش گلها به روش کشت بدون خاک ادامه داد.

 

د- آماده سازي آوند کشت براي کشت بعدي:با پايان يافتن استفاده از آوند کشت، در صورتي که گياهان کاشته شده داراي ريشه هاي انبوه نبوده و موارد مصنوعي بستر خيلي دچار آلودگي نشده باشد مي توان با چند بار آبشويي و سپس ضد عفوني آن بهمراه شبکه هاي آبرساني با بخار آب آنها را براي کشت بعدي آماده نمود، در غير اين صورت کليه مواد مصنوعي بستر تخليه و در طي مدتي که آوند کشت بدون کاشت مي باشد کليه مسير هاي محلول رساني و بستر ها با بخار آب و يا آب کاملا جوش ضد عفوني گردد.آنگاه پس از خشک شدن در زمان مورد نياز بستر ها را از مواد دانه بندي شده و يا از پشم سنگ پر نموده تا محيط براي کشت بعدي آماده شود.